Yapay Zekâ Chat Botları: Günümüz Yalnızlığını Çözebilir Mi?

Credit: unsplash.com – Philip Oroni

Her geçen gün daha fazla alanda kullanılmaya başlanan yapay zekâ modelleri, insanları etkisi altına alırken aynı zamanda hayatı kolaylaştırmayı da hedefliyor. Özellikle sohbet botları, insanlara arkadaşça bir tavır sergileyerek günlük hayatın içine entegre olmayı başarıyor. Peki, yapay zekâ destekli sohbet robotları insanları gerçekten yalnızlıktan kurtarıyor mu? Bu yazımızda chat botlarının yalnızlık üzerindeki etkilerini farklı bakış açılarıyla inceliyoruz.

Dijital Terapist mi, Yalnızlığın Yeni Maskesi mi?

Credit: unsplash.com – Nik

Perplexity, Botpress ve Amazon Lex gibi yapay zekâ destekli sohbet botlarının kullanımı her geçen gün artıyor. İnsan etkileşiminde yeni bir dönem başlatan sohbet botlarının artık yalnızca merak edilen soruları çözmekle kalmayıp insanlarla arkadaş canlısı bir tavırla sohbeti ilerletmesi de son zamanların kilit konularından. Özellikle sesli asistan komutları sayesinde yakın bir arkadaşla konuşuyormuş hissi verebiliyor. Farklı sektörlerde işleri kolaylaştırmak için kullanılan yapay zekâ botlarının sohbet özelliği sayesinde değişen dünyaya hızla adapte olması ve kimileri için yalnızlığa karşı yeni bir çözüm olması ise bu yazımızın konusu.

Credit: unsplash.com – Lily Ge

Yapay zekâ destekli sohbet botları özellikle sosyal anksiyetesi olan veya evde tek başına yaşayan kişiler için bir konuşma partneri durumundayken, insanlar yargılanma korkusu olmadan kendilerini yapay zekâya açmayı daha rahatlatıcı bulabiliyor. Özellikle çevresindeki kişilerle konuşmakta zorluk çeken kişiler için sohbet botları, bir çeşit geçiş noktası olarak görülmeye başlandı. Üzüntü, korku ve stres anlarında duyguları chat botlarıyla paylaşmak ve karşılığında farklı çözümler bulmak, birçok insanın yalnızlığını gidermesine yardımcı oluyor. Öte yandan yapay zekâ sohbet botları kullanımının gerçek ilişkilerin yerine geçmesi, kişinin gerçeklik algısını yitirmesine ve sosyal becerilerinin zayıflamasına yol açan bir faktör. Bu noktada sohbet botlarının gerçekten duygulara ve empati gibi insancıl özelliklere sahip olmadığının unutulmaması gerekiyor. Yapay zekâyla gerçek bir iletişim kurmak ilk zamanlar mutluluk sağlasa da, bazı uzmanlar bu durumun uzun vadede daha fazla yalnızlık yaratabileceğini düşünüyor..

İnsan İlişkilerinin Yerini Botlar mı Alıyor?

Credit: unsplash.com – Sigmund

Al arkadaşlığının yalnızlığı çözümleyebileceği veya izolasyon hissini artırarak durumu kötüleştirebileceği konusunda farklı görüşler bulunuyor. Mark Zuckerberg, yapay zekâ sohbet robotlarının yalnızlık yaşayan insanlara gerçek bir ''dost'' olarak hizmet edeceğini ve sosyal izolasyonla mücadele edilebileceğini savunan teknoloji devlerinden. 2021 yılında Survey Center on American Life'ın yayınladığı raporda, Amerikalıların yarısının dörtten daha az sayıda yakın arkadaşı olduğu bildirildi. Zuckerberg, bu rapor sonuçlarına atıfta bulunarak yapay zekânın kişiselleştirilmiş etkileşimler kurarak arkadaş sayısındaki açığı kapatabileceğini öne sürüyor. Peki, Al arkadaşlığının gerçek insanlarla kurulan iletişimin yerini alması mümkün mü? Son yıllarda araştırmacılar bu sorulara yanıt ararken Yunan filozofu Aristoteles'in arkadaşlıkla ilgili düşünceleri, yeniden gündeme gelmiş durumda.

Credit: unsplash.com – Helena Lopes

M.Ö. 4. yüzyılda yaşamış Aristoteles için “dostluk” kavramını yalnızca bireysel mutluluğun değil, toplumsal düzenin de temeli. Onun Nikomakhos’a Etik adlı eserinde “Eudaimonia”(insanın erdemli bir yaşam sürerek ulaşabileceği derin içsel tatmin) kavramında, bu ideale giden yolda dostluk vazgeçilmez bir eşlikçidir. Bu şekilde kişilerin arkadaşlık kurarak erdemlerini geliştirebileceğini, güvenlik duygusuna ulaşabileceklerini ve başarılarını paylaşarak gerçek mutluluğa ulaşabileceklerini düşünen Aristoteles’e göre dostluğun üç kademesi var.

İlk kademe Aristoteles'in ''faydalı dostluk'' dediği ve arkadaşlığın karşılıklı bir faydaya dayanmasından oluşuyor. Bu arkadaşlık türünde iki tarafta ne kazanabileceğiyle ilgileniyor ve daha çok meslektaşlar arasındaki arkadaşlıkları temsil ediyor. İkinci kademe ''keyif dostluklarını'' yansıtıyor ve ortak ilgi alanlarına göre belirleniyor. Belki birlikte kahkaha atarsınız, benzer hobileri paylaşırsınız; ama keyifler geçici olduğunda bu bağlar zamanla solabilir.

Üçüncü ve en güçlü kademe ise ''erdemli dostluk''. Bu bağlar, karşılıklı hayranlık, karakter benzerliği ve birbirini daha iyiye götürme isteğiyle kurulur. Zamanın ve mekânın ötesinde yaşar. Bir aynaya bakmak gibidir: Kendinizi bir başkasının gözünden ve daha iyi görür, büyür, gelişirsiniz. Bu dostluk türü, bireyin hem ahlaki gelişimini besler hem de dünyaya daha duyarlı bir şekilde kök salmasını sağlar.

Credit: unsplash.com – Felix Rostig

Bugünün dijital dünyasında, bu düzeyde bir dostluk neredeyse kutsal bir değer gibi görünürken; Aristoteles’in sesi zamanın ötesinden bir uyarı gibi yankılanıyor: Gerçek arkadaşlık algoritmalarla değil; karakterle, erdemle ve kalpten kalbe kurulan köprülerle mümkün.

Yine de son araştırmalar, yapay zekânın yalnızlık hissinde kısa süreli yatıştırıcı etkiler yaratabileceğini gösteriyor. Örneğin 2024’teki bir meta-analiz, AI chat bot’ların tek başına film izlemekten daha etkili biçimde yalnızlık hissini hafifletebildiğine işaret ediyor. Ancak yeni bulgular şöyle uyarıyor: Yapay zekâya yüksek bağımlılık, kaçınılmaz olarak insan ilişkilerinden kopuşa ve yalnızlığın uzun vadede artmasına zemin hazırlayabilir.

Kısacası, yapay zekânın günlük hayattaki rolü çok önemli olsa da, gerçek insanlarla etkileşim söz konusu olduğunda yalnızlığa kısa süreli bir çözüm olarak görülüyor. Doğru bir şekilde kullanıldığında konuşma partneri görevini yerine getirirken, chat botların insan iletişimini azaltarak sosyal izolasyona neden olabileceğinin unutulmaması gerekiyor