Biblioterapi: Kitap Okumak Mental Sağlığı İyileştirebilir Mi?

Credit: unsplash.com - Thought Catalog

Kitaplar, yüzyıllardır günlük hayatın karmaşasından kaçmak için mükemmel bir yol olarak görülüyor. Zihinsel olarak rahatlama sağlamasının yanı sıra ruhsal olarak da birçok soruna iyi geliyor. Bu kez, kitapların terapötik gücünden faydalanmak için biblioterapi kavramını ve ruhsal etkilerini mercek altına alıyoruz.

Edebiyatın Şifa Gücü

Credit: unsplash.com - Pierre Bamin

Bir kitabın kapağını açtığınızda veya yeni alınmış bir kitabın kokusunu aldığınızda, aslında yalnızca bir hikayeye değil, kendi içsel dünyanıza doğru bir yolculuğa çıktığınızı hiç fark ettiniz mi? Edebiyat, insanın ruhunu derinden etkileyen ve bu ruhu en iyi şekilde beslemeyi başaran en eski ilaçlardan biri. Kimi zaman bir roman karakterinin acısını paylaşırken aslında kendi yaralarınıza ayna tutmak, kimi zaman da bir şiirin dizelerinde kaybolup kalbinizin en gizli köşesine iyi gelen cümlelere tutunmak, her geçen gün daha fazla önem kazanıyor. Çünkü kitaplar, bilgi kaynağı veya hayal dünyasının kapılarını aralayan bir perde olmanın yanı sıra bir terapi görevi görüyor. Yalnızlık hissettiğinizde bir karakterin yaşamına dahil olmak, kaygılı olduğunuzda satır aralarının verdiği sakinlik ve zor günleri geçirmenizi sağlayan dostluk hissi, kitaplar yardımıyla yaşamınıza dahil oluyor.

Peki, bu şifa yalnızca kitaplarla mı ilgili? Elbette, hayır. Şifanın asıl kaynağı ise, okuma eyleminin kendisinde. Günün telaşını ve yorgunluğu bir kenara bırakıp, sessiz sakin bir köşede kitap kapağını açmak zihnin yavaşlamasına ve nefesin derinleşmesine imkan tanıyor. Bu ritüel ise insan ruhunda bir meditasyon gibi işliyor. Tam da bu yüzden her gün kitap okumak beyni dinlendiren, duyguları dengeleyen ve zihni toparlayan bir şifa pratiğine dönüşüyor. Son yıllarda adından sıkça bahsedilmeye başlanan bir kavram olarak biblioterapi ise, kitapların psikoloji ve duygular üzerindeki etkisine farklı bir boyut kazandırıyor. Uzmanlar, depresyonla mücadele etmeye çalışan birine umut dolu bir roman, yas sürecindeki birine kaybı anlatan bir hikaye ve kaygı yaşayan birine şiir okumayı öneriyor. Bu noktada kitapların gücü ortaya çıkıyor ve insanların başka hayatlara konuk olmasını sağlayarak yalnız olmadığını hissettiriyor.

Biblioterapi Nedir?

Credit: unsplash.com - Lennart Schneider

Biblioterapi, son yıllarda kaygı, depresyon, yalnızlık ve yas gibi duygusal durumları desteklemek için uygulanan bir yöntem. Tek başına mucizevi bir terapi olmasa da, terapi süreçlerine dahil edilerek bireysel iyileşme yolculuğunu hızlandırıyor ve bu sürece destek oluyor. Doğru kitap, hayatın zorluklarıyla mücadele etmek isteyen birine terapistten sonra ikinci rehber olarak yardım ediyor. Sürekli kaygılı olan ve kafasında kurduğu düşüncelerle bile endişelenen insanlarda kitap okumak, zihnin endişe döngüsüne bir süre ara vermesini sağlıyor ve zihni başka evrenlere taşıyarak nefes aldırıyor. İş, okul veya ev ortamı gibi stresli dönemlerden geçen biri için okuma eylemi, bir ritüele dönüşerek meditasyon etkisi yaratıyor. Üstelik bunu yaparken kalbi ve zihni sakinleştirerek stres seviyesini azaltıyor. Çocukluk döneminden itibaren her yaşta görülebilen ve kişiyi derin bir yalnızlığa sürükleyen depresyona karşı ise kitaplar, umut, dayanışma ve anlam arayışı işleyerek kendi karanlıklarında bir ışık görmesini sağlıyor. Yani biblioterapi, kişilere ruhsal bir dinlenme ortamı sunarak yaygın görülen ruhsal sorunlara karşı mücadeleyi destekliyor.

Biblioterapi, farklı şekillerde ve farklı mekanlarda uygulanabiliyor. Örneğin kişisel olarak biblioterapi almak isteyen kişiler, kendi psikologlarına danışıyor ve önerilen kitapları seans aralarında okuyarak kendine yol arkadaşı ediniyor. Bu öneriler psikolog ve hasta arasındaki ilişkiye göre şekillenirken, ruhsal sorunlara iyi gelecek şekilde değişkenlik gösteriyor. Bir diğer biblioterapi yöntemi ise, kütüphanelerde gerçekleştiriliyor ve özel okuma gruplarını bir araya getiriyor. Toplu biblioterapi etkinliklerinde katılımcılar, ortak bir şekilde belirlenen kitap okuyu üzerine konuşarak bir paylaşım alanı yaratıyor. Bireysel pratiklerde ise kişi kendi ihtiyaçlarına göre bir kitap seçiyor ve bunu günlük bir ritüele dönüştürerek kitapları kişisel terapi aracına dönüştürüyor.

Kitapların Etkisi Üzerine Bulgular

Credit: unsplash.com - Tim Wildsmith

Kitap okumak, farklı karakterlerin iç dünyasına adım atmanızı sağlarken, aynı zamanda başka bir insanın bakış açısını deneyimlemenize ve empati yeteneğinizi güçlendirmenize de yardımcı bir eylem. Örneğin bir roman okurken, karakterin kaygısını, sevincini veya acısını yaşamak, okuyucunun duygusal zekasını geliştiriyor. Araştırmalar, düzenli olarak kitap okuyan bireylerin sosyal ilişkilerinde daha hoşgörülü ve anlayışlı olma eğiliminde olduğunu gösteriyor. Öte yandan kitap okumak, yalnızca hikaye ve romanlarla sınırlı değil. Şiirler ve deneme türleri, kelimelerin ritmini kullanarak duygusal yoğunluğu artırıyor ve içsel dengeyi koruyor. Özellikle kısa ve yoğun duygular içeren şiirler, stres ve kaygı seviyelerini hafifletirken, kişinin aşk ve yalnızlık üzerindeki duygularını da düzenliyor. Denemeler ise, kişiye düşünsel bir keşif imkanı sunuyor. Okuyucular, bir deneme türünde kendi iç dünyasıyla diyalog kurarken, duygularını anlamlandırmaya başlıyor.

Psikoloji ve nörobilim alanında yapılan araştırmalar, okuma eyleminin beyindeki empati merkezini aktive ettiğini gösteriyor. Bu yüzden terapistler, biblioterapi uygulamalarında roman, şiir, hikaye ve deneme türlerini önererek danışanların stresle başa çıkmasına yardımcı oluyor. Psikoterapist ve edebiyat temelli terapist Emely Rumble, kurgu romanı, anı veya şiir kitabı okumanın duyguları işlemeye ve yeni deneyimler kazanmaya dair iyileştirici bir araç olduğunu paylaşıyor. Serbest yazar, biblioterapist ve kütüphane küratörü olan Lucy Pearson, biblioterapinin insanların kaygılarını azaltmak, rahatlamasına, anlaşılmış ve ilham almış gibi hissetmelerine yardımcı olacağını savunuyor.

Biblioterapi Uygulama Alanları

Credit: Andrej Lisakov – unsplash.com

Biblioterapi hem bireysel, hem de profesyonel olarak uygulanabilirken, farklı yöntemlerle insan yaşamına derinlik katıyor. Bu yöntemler, temel olarak üçe ayrılıyor: Terapi seanslarında kitap önerileri: Bu yöntemde, terapistler ve psikologlar birlikte çalışıyor. Psikologlar, danışanlarının ihtiyaçlarına yönelik kitaplar seçiyor. Örneğin kaygılı birine dinginlik ve huzur verecek şiirler, depresyonla baş eden birine umut dolu romanlar veya yas sürecindeki birine kaybı ve bununla baş etmeyi öğreten hikayeler önererek biblioterapiyi kişiselleştiriyor.

Okuma grupları: İkinci yöntemde biblioterapi, okuma grupları ve topluluklar halinde uygulanıyor. Bu yöntem genellikle ortak paylaşım alanlarında düzenlenirken, bireysel okumanın ötesinde sosyal olarak iyileşme sağlanması hedefleniyor. Okuma grupları için her seans farklı bir kitap seçiliyor. Gruptaki üyeler kitabı okuduktan sonra belirlenen zamanlarda bir araya geliyor ve kitabı okurken ne hissettiklerini, hangi duyguları yaşadıklarını paylaşıyor. Bu yöntem, insanların deneyimlerini paylaşmasına ve duygularını ifade ederek yalnız olmadıklarını hissetmelerine yardımcı oluyor.

Kendi kendine okuma pratikleri: Üçüncü yöntem ise, biblioterapinin en kolay uygulanan yöntemi olarak biliniyor. Bu yöntemde, bireyler kendi ruhsal sorunlarını ve ihtiyaçlarını göz önünde bulundurarak zevklerine uygun bir kitap seçiyor ve günün belirli bir saatini okumaya ayırıyor. Bu yöntemde kitap okumak meditasyon etkisi yaratırken, zihni sakinleştiriyor ve duygusal farkındalığı artırıyor. Okunan metinler üzerine düşünmek ve not almak ise günlük hayatın karmaşasından uzaklaşma yöntemi olarak görülüyor. Kişiler, kendi ruhsal ihtiyaçlarına göre seçecekleri kitapları esnek bir şekilde belirleyebiliyor.

Kitaplar, Zihnin Sessiz Terapisti

Credit: unsplash.com - tabitha turner

Psikolojik destek denildiğinde ilk olarak akla seanslar, terapiler ve özel programlar gelirken biblioterapi, herkesin kolayca erişebileceği ve ihtiyaçlara göre şekillenen farklı yöntemler sunuyor. Kütüphaneden alınan bir kitap, evin sessiz bir köşesinde yapılan okuma ritüeli veya okuma gruplarına katılmak, kişilerin ruhsal sorunlarına bir şifa yolu sunuyor. Tüm bunların altında ise edebiyatın yalnızca eğlendirme ve bilgi verme amacı değil, aynı zamanda ruhu iyileştirme gücü yatıyor.

Kısacası, bazen en derin konuşmalar, sessiz kitap sayfalarında yaşanıyor. Kahve eşliğinde kitabın sayfalarını çevirmek ya da bir karakterin hayatına konuk olmak, zihni sakinleştirip duygularını anlamlı kılarken sessiz ama güçlü bir terapi deneyimi haline geliyor.